Nhà Đoan, Thuế Muối, Rượu Cồn

"Nhà đoan, thuế muối, rượu cồn" là tên tuyển tập các bài viết được dịch và trích dịch từ các cuốn sách nói về Việt Nam thời kỳ đầu thể kỷ 20 của bốn nhà văn, nhà báo, nhà sử học người Pháp Louis Roubaud, Roland Dorgele, Léon Werth và Michael Đức Chaigneau. Những trí thức này, người chỉ ghé ngang một thời gian ngắn, người ở lại nhiều ngày, lại có người gắn bó hàng chục năm trời, qua ngòi bút của mình, bằng rất nhiều tình cảm yêu mến, thán phục đã miêu tả lại khi thì cuộc đấu tranh không khoan nhượng trước thực dân Pháp đô hộ, lúc thì cuộc sống thường ngày với những phong tục tập quán vừa lạ vừa đáng trọng và phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp hữu tình.

 "Họ không biết gì về sự mềm dẻo trong thái độ lịch sự An Nam. Họ không hiểu rằng thái độ ấy mang tính hữu cơ, rằng nó không phải mớ trang phục được khoác lên trong các buổi lễ rồi cởi ra lúc ở chốn riêng tư. Cần bao nhiêu thế kỷ nữa Châu Âu mới học được rằng lịch thiệp không phải một nghi thức bề ngoài, và mọi thứ đức hạnh đều có thể quy về phép lịch thiệp giữa con người với con người? Với tôi, dường như lúc này Châu Âu thật buồn cười, nó nghĩ mình dung dị lắm khi đã dân chủ hóa những dấu hiệu bên ngoài của phép lịch sự."

Trích "NHỮNG CUỘC DU NGOẠN" - Léon Werth