Người Đi Dây

Trong ánh rạng đông của một buổi sớm cuối mùa hè, người dân ở Manhattan đứng nín lặng, chằm chằm nhìn lên điều không thể tin nổi ở tòa Tháp Đôi. Đó là tháng tám năm 1974, và một người biểu diễn bí ẩn hết chạy lại nhảy trên sợi dây chăng giữa những tòa tháp, lơ lửng cách mặt đất một phần tư dặm. Dưới đường phố, biết bao nhiêu những cuộc đời bình dị đã trở nên phi thường trong bức chân dung lộng lẫy về một thành phố và những con người của nó, được phác họa bởi ngòi bút tiểu thuyết gia xuất sắc Colum McCann, những con người ấy được liên hệ với nhau theo những cách mà chính họ cũng không hề hay biết. Người đi dây đã nắm bắt được cái hồn của nước Mỹ trong buổi giao thời, với triển vọng phi thường, và, ẩn sau, là một sự vô tội đến xé ruột.

"Người đi dây" là tác phẩm viết theo thủ pháp tiểu thuyết mới của Column McCann. Tiểu thuyết gồm nhiều truyện dạng trọn vẹn và độc lập, nhưng các nhân vật và tình tiết đều có mối liên hệ với nhau. Tác giả mượn sự kiện có thực là nghệ sĩ đi dây qua hai tòa tháp Trung Tâm Thương Mại thế giới tại New York để nói về những cuộc đời phản ánh nước Mỹ thập niên 70, trong không khí xáo động vì chiến tranh Việt Nam lẫn những chuyển biến trong xã hội. Góc nhìn tinh tế của tác giả khai thác được những khía cạnh rất đời thường mà gây cảm động sâu sắc.

 Một buổi sáng tháng 8-1974, người đàn ông mang tên Philipe Petit đã để lại dấu ấn trong lịch sử sôi động của thành phố New York khi thực hiện cuộc đi dây mạo hiểm ở độ cao 110 tầng.

Cuộc đi dây mạo hiểm giữa hai tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại thế giới.

Cuộc trình diễn chừng như vượt ngoài khả năng con người đó đã gợi cảm hứng cho tác phẩm đoạt giải thưởng văn học IMPAC Dublin 2011: Let the great world spin (NXB Trẻ vừa ấn hành bản tiếng Việt với tênNgười đi dây) của Colum McCann.

Tiểu thuyết này thoạt nhìn dễ lầm là một tập truyện ngắn, bởi vận dụng lối viết đa vai kể, mỗi câu chuyện là một mảnh ghép phản chiếu một số phận, và “sợi chỉ đỏ” xâu chuỗi những câu chuyện ấy là mối liên kết đôi khi rất tình cờ giữa các nhân vật.

Nó khiến người đọc bước vào mỗi câu chuyện mới với tâm thế tò mò, cố tìm cho ra “sợi chỉ” ẩn giấu đó.

Let the great world spin - tựa sách gốc vốn là một câu trong bài thơ Locksley Hall của Alfred Tennyson. Trả lời trong buổi phỏng vấn tại thư viện công cộng New York về tác phẩm, Colum McCann cho biết tiểu thuyết xem xét khía cạnh tiếp diễn không ngừng nghỉ của cuộc sống chúng ta, khi cái ngẫu nhiên bắt gặp cái vô tận. Sau khi tác phẩm hoàn thành, ông đã gửi sách cho nhân vật nguyên mẫu Philipe Petit.

Anh chàng đi dây thực hiện màn diễn. Manhattan ngước nhìn và sững lặng. Cái hình ảnh phi thường ấy kéo họ ra khỏi những tất bật của một sáng thứ tư bình thường.

Quá trình chuẩn bị của anh cũng được mô tả cặn kẽ, nhưng tác giả chỉ dành cho anh đến vậy. Toàn bộ phần còn lại là về những con người ở bên dưới sợi dây, vốn hiếm khi nào ngước lên cao đến thế.

Bên trên sợi dây là bầu trời, bên dưới sợi dây là một New York sôi sục những mâu thuẫn nội tại, những hoang mang và thể nghiệm của người trẻ, cả phong trào phản đối chiến tranh VN đang lúc lên cao.

Ma túy, đốt phá, phong trào hippy, hacker, gái điếm, sắc tộc, phản chiến và những thử nghiệm được đẩy đến cực đoan.

Người đi dây khi đứng giữa trời nhận biết rằng mình không phải do đấng nào sáng tạo ra.

Ở bên dưới, trong mắt vị quan tòa luôn thấy mình tuyệt vọng trong cuộc chiến chống cái xấu cái ác, anh là kẻ phạm pháp ngông cuồng; trong mắt những bà mẹ có con đi lính và chết ở chiến trường VN, anh như đứa con trở về thăm nhà trong dáng hình siêu thực; sự liều lĩnh mạng sống cố tình của kẻ đang được sống đối với người mẹ mất con chừng như là sự trớ trêu không thể chịu nổi.

Bị xử chung phiên tòa với anh, nhưng không hề được báo chí quan tâm, là cô gái điếm bị bắt về tội ăn cắp. Câu chuyện về cô mở ra một thế giới tăm tối, nơi ánh sáng duy nhất những người trong đó biết tới là ánh sáng ngọn đèn đường.

Lối kể bình thản của Colum McCann lật mở những biểu hiện đáng kinh ngạc của lòng thiện và cái ác nơi con người.

Có thể nào tin được giữa đám đông nhìn lên người đi dây giữa trời, một kẻ trong cánh văn phòng ngày thường đạo mạo sang trọng, đã thét lên một câu độc địa thật lòng: “Nhảy xuống mẹ nó đi!”. Những tay hacker ở California theo dõi buổi diễn qua đường dây điện thoại câu trộm, vô tư đánh cá xem anh chàng đó sẽ ngã hay vẫn trụ vững...

Ta cũng thấy chút lương tri xót xa còn sót lại trong tâm hồn những người đàn bà trong gia đình có ba đời làm điếm: Bà ngoại chỉ biết bất lực khuyên “đừng có đi theo vết xe đổ của mẹ đó”.

Người mẹ sau khi đi khách lần đầu năm 15 tuổi đã mua cho mình cái bánh ngọt để tự xoa dịu nỗi đau chính cô cũng không thấu rõ, rồi đến khi con gái cô phải ra đường, cô cũng chỉ biết mua cho con một cái bánh ngọt để an ủi nó trong lần đi khách đầu tiên.

Thế giới xoay vần. Những cuộc đời kết nối với ta theo những cách không ngờ, đều đang “đi dây” giữa thực tại theo một cách nào đó, sợi dây mà theo tác giả là “chăng gần sát đất” chứ không phải giữa trời, mong manh giữa thăm thẳm buồn vui, tốt và xấu, hồi ức và giấc mơ muôn màu cho tương lai.

Người đi dây của Colum Mc Cann là tiểu thuyết đã nhận được Giải thưởng Văn học quốc tế Impac Dublin 2011 và là cuốn sách bán chạy theo New York Times. Sách do Nguyễn Thị Thu Thuỷ chuyển ngữ, NXB Trẻ phát hành năm 2014

Cuốn tiểu thuyết dày gần 600 trang, kể về một người đàn ông bình dị, một ngày nọ bỗng nhiên trèo qua rào chắn an toàn của đài quan sát một toà nhà, trên nóc tầng 110. Từ phố Nhà thờ, phố Liberty, phố Cortlandt, phố West, phố Fulton, phố Vesey, rất nhiều người có thể thấy anh khi họ dừng lại và ngẩng đầu lên.

Điều gì đó bất thường đang xảy ra trên cao kia, khi dòng xe cộ, người người vẫn đang di chuyển trong nhịp sống bình thường phía dưới đất, trong lòng phố.

Ban đầu, người ta nghĩ ngay đó là một kiểu tự sát. Với bồn chồn, họ mong anh ta nhảy ngay vào không trung để bớt sự ngộp thở căng cứng đang đè nén, thậm chí, cần thì cổ vũ cho cái chết đó, chẳng phải bởi do độc ác, mà cuộc sống ngày thường đã đưa họ đến sự chấp nhận, khi bản thân người khác muốn chết, thì chẳng có lý do gì ngăn cản cả.

Thế nhưng, người đàn ông đó, rõ ràng không phải trèo lên đỉnh trời kia để chết, mà có lẽ anh ta muốn chinh phục nỗi sợ hãi, vượt qua cái chết, bằng cách đi, rồi dần dần chạy và nhảy trên dây, giăng giữa các tòa tháp. Anh ta đang thực hiện một chuyện mà người khác cho là điên rồ. Mà thực sự, nếu quan tâm đến người khác nghĩ gì, anh đã không thể làm được điều từ bên trong mong muốn. Đó là tận cùng cho trải nghiệm làm người.

Có thể mỗi người khi sinh ra đã mang trong mình một số phận mặc định sẵn. Điều làm nên bước ngoặt thay đổi, là dù trong hoàn cảnh chấp chới bấp bênh nào, con người vẫn tin vào sự trong sáng hướng thiện và những điều nhiệm màu bất cứ lúc nào cũng xảy ra. Niềm tin ấy, đã đưa tinh thần con người ngày một nhẹ nhõm và hướng thượng.

Không thể trốn tránh được mọi nhân duyên đến, người sẽ mang đến cho bản thân nỗi khổ đau hay thanh thản, khi lựa chọn cách thức đối diện nó thế nào.