Uống Trà Cùng Trạng

Viết về Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một việc khó, bởi ngoài một số dữ liệu ít ỏi về thân thế của ông, các trước tác để lại, thì con người ông vẫn phủ lớp màn huyền bí. Qua nhiều thế kỷ, dân gian tôn sùng ông ở góc độ mê tín những lời sấm, trí thức ngưỡng mộ cách xử trí với thời cuộc nhiều loạn lạc. Tất cả đều khiến cho Trạng Trình vừa có sự hấp dẫn của nhân vật huyền thoại, vừa phi thường đến khó tin. Uống trà cùng trạng của Nguyễn Hữu Nam đưa ra một cách nhìn Trạng Trình ở các góc độ xử thế của một nhà Nho trong sự ảnh hưởng của Lão giáo. Mười lăm chương, mỗi chương mang một cái tên tương ứng với hành vi của Trạng: Nhàn, Nguyệt, Tửu… hoặc tình thế thời đại: Lạc, Nguyễn, Trịnh, Mạc… Mỗi chương được đề từ bằng một bài thơ hay áng văn của Nguyễn Bỉnh Khiêm nhằm dẫn lối cho ý tưởng được triển khai.

Những chương như thế tựa những cuộc trà đàm, với sự tưởng tượng phóng túng của tác giả qua giọng kể của nhân vật Trạng Trình, nhưng phảng phất những thông điệp về cuộc đời gợi mở từ những câu sấm ký hay thơ nôm của Nguyễn Bỉnh Khiêm còn lưu lại. Với một vốn hiểu biết phong phú, tìm được một giọng điệu thích hợp, cuốn tiểu thuyết Uống trà cùng trạng không dừng lại ở việc kể lại cuộc đời một nhân vật lịch sử mà còn đặt ra những suy ngẫm về lịch sử ấy, về giá trị của con người trong dòng chảy biến thiên của đất nước.

Lúc thưởng trà với môn đệ, Trạng Trình đã để những dòng suy nghiệm của bản thể nhưng lại mang sức vóc của tầm tư tưởng hợp lưu với ước vọng của dân tộc. Uống trà cùng Trạng không chỉ họa chân dung của một cá nhân mà chân dung của thời đại, cả thể trạng và hồn vía của thời đại đó. Khi nâng chén với Trạng, ai trong chúng ta cũng chợt nhận ra dư vị thân phận của chính mình như đương trôi lăn giữa guồng quay bất tận của nhân thế, dẫu nhân thế đấy đã thuộc về một thời quá vãng.